OSGB’ler ile ISO 45001 Standardı Arasındaki Bağlantı

Giriş

Günümüzde iş sağlığı ve güvenliği, sadece yasal bir yükümlülük olmaktan çıkıp kurumsal sürdürülebilirliğin ve toplumsal sorumluluğun ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Bu bağlamda, işletmelerin güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı oluşturma çabaları hem ulusal hem de uluslararası düzeyde çeşitli sistemlerle desteklenmektedir. Türkiye’de yasal zemini 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile belirlenen bu alanda, işletmelere profesyonel destek sağlayan yapılar olan Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri (OSGB) ile uluslararası bir yönetim standardı olan ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi arasında güçlü bir iş birliği ve etkileşim mevcuttur.

Bu makalede, OSGB’ler ile ISO 45001 standardı arasındaki ilişki, işlevsel bağlamda ve uygulama düzeyinde ele alınacaktır.

1. OSGB Nedir?

Ortak Sağlık Güvenlik Birimi (OSGB), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş, iş yerlerine dışarıdan işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve gerekirse diğer sağlık personeli sağlayarak iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri sunan kurumlardır. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler için maliyet etkin bir çözüm sunan OSGB’ler, işverenin yasal yükümlülüklerini profesyonelce yerine getirmesine yardımcı olur.

2. ISO 45001 Nedir?

ISO 45001:2018, iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri için uluslararası geçerliliğe sahip bir standarttır. Temel amacı, çalışanların fiziksel ve zihinsel sağlığını korumak, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek, riskleri sistematik bir şekilde yönetmek ve sürekli iyileştirme sağlamaktır.

ISO 45001 standardı, Planla – Uygula – Kontrol Et – Önlem Al (PUKÖ) döngüsü temel alınarak tasarlanmıştır ve şu başlıklarda bir yönetim sistemi kurmayı teşvik eder:

• Risklerin ve fırsatların belirlenmesi

• Yasal yükümlülüklerin takibi

• Hedeflerin belirlenmesi ve izlenmesi

• Katılımcı bir iş sağlığı ve güvenliği kültürü oluşturulması

• Sürekli iyileştirme

3. OSGB’ler ile ISO 45001 Arasındaki Bağlantı

3.1. Yasal Uyum ve Risk Yönetimi

ISO 45001’in temel şartlarından biri, organizasyonun tabi olduğu yasal ve diğer gerekliliklere uyum sağlamasıdır. Türkiye’de bu yasal gerekliliklerin başında 6331 sayılı yasa gelir. OSGB’ler, iş yerlerine sunmuş oldukları risk değerlendirmesi, acil durum planları, sağlık raporları ve periyodik muayeneler gibi hizmetlerle ISO 45001’in gerektirdiği yasal uyum süreçlerini destekler.

3.2. Belgelendirme Sürecine Hazırlık

ISO 45001 belgelendirme süreci, dokümantasyonun eksiksiz olması, uygulamaların sahada izlenebilirliğinin sağlanması ve sürekli iyileştirmenin belgelenmesi gibi kriterlere dayanır. OSGB’ler, iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi hizmetleri kapsamında hazırladıkları evraklar (eğitim kayıtları, muayene formları, tatbikat raporları vs.) ile bu süreci ciddi anlamda kolaylaştırır.

3.3. Eğitim ve Farkındalık

ISO 45001 standardı, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusunda bilinçlendirilmesini ve eğitilmesini zorunlu kılar. OSGB’ler, işyerlerinde verdikleri temel İSG eğitimleri, yangın eğitimi, ilkyardım eğitimi gibi hizmetlerle bu gerekliliğin yerine getirilmesinde doğrudan rol oynar.

3.4. Saha Denetimleri ve İç Tetkikler

ISO 45001’de iç tetkik, denetim ve izleme faaliyetleri büyük önem taşır. OSGB uzmanları, işyerine yaptıkları düzenli ziyaretlerle sahadaki uygulamaları gözlemler, eksiklikleri raporlar ve iyileştirme önerilerinde bulunur. Bu çalışmalar, işletmenin iç tetkik verilerine kaynak oluşturur.

3.5. Sürekli İyileştirme Süreci

Sürekli iyileştirme, hem ISO 45001’in hem de iş sağlığı ve güvenliği kültürünün temel taşıdır. OSGB’lerin yaptığı gözlemler, denetimler ve geri bildirimler, işverenin daha güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı oluşturmasına olanak sağlar. Böylece, yönetim sistemi dinamik kalır ve gelişim odaklı olur.

4. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Öneriler

Her ne kadar OSGB hizmetleri ISO 45001 gerekliliklerini desteklese de, uygulamada bazı sorunlar da gözlemlenmektedir:

• Standart dışı OSGB hizmetleri: Bazı OSGB’ler yalnızca zorunlu belgeleri düzenleyip, sahada aktif bir denetim ve eğitim sunmamaktadır.

• İletişim eksikliği: OSGB ile işyeri yönetimi arasında kopuk iletişim, ISO 45001 sisteminin başarısını düşürebilir.

• Entegrasyon yetersizliği: ISO 45001 ile OSGB hizmetlerinin entegre yönetilmemesi, çakışmalara veya boşluklara neden olabilir.

Bu sorunların aşılması için:

• OSGB seçimi yapılırken kalite, deneyim ve şeffaflık esas alınmalıdır.

• OSGB, işletmenin ISO 45001 sistemine entegre edilmeli, stratejik iş ortağı gibi konumlandırılmalıdır.

• Ortak hedefler ve performans göstergeleri belirlenmelidir.

Sonuç

OSGB’ler ile ISO 45001 arasında karşılıklı tamamlayıcılığa dayalı, güçlü ve stratejik bir bağ bulunmaktadır. OSGB’lerin sunduğu profesyonel hizmetler, işletmelerin hem yasal yükümlülüklerini yerine getirmesine hem de uluslararası iş sağlığı ve güvenliği standartlarını uygulamasına olanak tanır. İşverenlerin bu iki yapıyı entegre şekilde değerlendirmesi, hem risklerin azaltılmasını hem de çalışan memnuniyetinin artırılmasını sağlar. Nihayetinde, güçlü bir İSG kültürü, yalnızca yasal değil, aynı zamanda etik bir sorumluluk olarak da kurumsal başarıya katkı sunar.