Günümüzde işletmelerin faaliyet alanlarını doğru şekilde tanımlamak, hem yasal yükümlülükler hem de sektörel analizler açısından büyük önem taşımaktadır. Bu noktada karşımıza çıkan önemli kavramlardan biri de NACE kodudur. İşletmenizin faaliyet alanını belirleyen bu kod, vergi dairelerinden sosyal güvenlik kurumlarına, iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarından teşvik ve destek programlarına kadar pek çok resmi işlemde doğrudan kullanılmaktadır.

Bu makalede, NACE kodunun ne olduğu, nasıl belirlendiği ve işletmeler için neden bu kadar önemli olduğu detaylarıyla ele alınacaktır.

1. NACE Kodu Nedir?

NACE, Fransızca "Nomenclature des Activités Économiques dans la Communauté Européenne" ifadesinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Türkçeye çevrildiğinde anlamı, **"Avrupa Topluluğu'nda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflandırması"**dır. Avrupa Birliği tarafından oluşturulmuş olan bu sınıflandırma sistemi, işletmelerin yaptığı faaliyetlerin sistemli ve standart bir şekilde sınıflandırılmasını sağlar.

Türkiye'de NACE kodları, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından uyarlanarak kullanıma sunulmuş ve SGK, Ticaret Odaları, İŞKUR, vergi daireleri gibi kurumlar tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır.

NACE Kodu Yapısı

NACE kodları genellikle 4, 6 veya 8 haneli olur ve her hanesi işletmenin faaliyetini daha da detaylandırır:

• İlk 2 rakam: Ana sektör (örneğin, imalat = 10)
• Sonraki rakamlar: Alt faaliyet alanları (örneğin, 10.11.01 = Et ürünleri imalatı)

Örnek:

• 47.11.01 – Bakkallar ve marketler
• 43.21.01 – Elektrik tesisatı faaliyetleri
• 56.10.01 – Lokantalar ve restoranlar

2. NACE Kodu Nasıl Belirlenir?

İşletmenizin NACE kodu, vergi dairesine kayıt yaptırılırken ve Ticaret/Esnaf Odalarına kaydolurken işletmenin beyan ettiği faaliyet alanına göre sistem tarafından atanır. Ancak işletmenin faaliyetlerinde değişiklik olması durumunda, NACE kodunun da güncellenmesi gerekir.

NACE Kodu Sorgulama Yolları

• Ticaret Sicil Gazetesi veya Ticaret Odası kayıt belgesi
• Vergi levhası
• SGK e-bildirge sistemi
• İşyeri SGK sicil numarası üzerinden SGK NACE listesi

3. İşletmeniz İçin Neden Önemlidir?

3.1. İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Yükümlülükleri

NACE kodu, işletmenin hangi tehlike sınıfında yer aldığını belirler. Türkiye’de İSG kapsamında iş yerleri, az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olmak üzere üç gruba ayrılır. Bu sınıflandırma, işyerinde çalışacak iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi ihtiyacını doğrudan etkiler.

• Az tehlikeli işler: Ofis, perakende, eğitim vb.
• Tehlikeli işler: İnşaat, marangozluk, metal işleri vb.
• Çok tehlikeli işler: Maden, kimya sanayi, ağır sanayi vb.

Örneğin: NACE kodu 43.99.01 olan bir inşaat işletmesi, “çok tehlikeli” sınıfa girer ve buna göre İSG uzmanı çalıştırmakla yükümlüdür.

3.2. Teşvik ve Destek Programları

Devletin sunduğu bazı hibe, teşvik ve destek programları, işletmenin faaliyet alanına göre şekillendirilir. KOSGEB, Ticaret Bakanlığı ve diğer kurumların desteklerinden yararlanabilmek için doğru NACE koduna sahip olmak gerekir.

Örneğin: Teknoloji odaklı bir destek programı yalnızca yazılım ve bilişim sektörlerini kapsıyorsa, NACE kodu bu alanda olmayan firmalar başvuruda bulunamaz.

3.3. Sigorta ve Prim Oranları

SGK, NACE koduna göre iş kazası riski ve meslek hastalığı oranını belirleyerek, işverenin ödeyeceği prim tutarlarını hesaplar. Daha tehlikeli işlerde prim oranları daha yüksek olur.

Aynı büyüklükteki iki işletme, farklı NACE kodlarına sahipse, ödeyecekleri SGK primleri de farklılık gösterebilir.

3.4. Denetim ve Teftiş Sıklığı

Çalışma Bakanlığı ve diğer denetim kurumları, hangi sektörlerin daha riskli olduğunu NACE koduna göre belirler. Bu da denetim sıklığını ve kapsamını etkiler.

Çok tehlikeli sınıfta yer alan bir işletme, yılda birden fazla İSG denetimiyle karşılaşabilirken, az tehlikeli sınıftaki işletmeler daha seyrek denetlenebilir.

3.5. Ticaret ve İhale İşlemleri

Bazı ihaleler ve ticari işlemler, yalnızca belirli faaliyet alanındaki firmalar tarafından yapılabilir. NACE kodu, firmanın yetkinliğini ve faaliyet alanını gösterdiğinden, ihaleye katılım için bazen doğrudan bir kriter haline gelir.

4. NACE Kodunda Yapılan Hataların Sonuçları

Yanlış belirlenen veya işletmenin gerçek faaliyetini yansıtmayan bir NACE kodu, ciddi sorunlara yol açabilir:

• Yanlış tehlike sınıfına göre İSG önlemlerinin eksik olması
• SGK primlerinin hatalı ödenmesi
• Yanlış teşvik başvurusu nedeniyle destekten mahrum kalma
• Denetimlerde ceza riski
• İhale ve iş ortaklıklarında güvensizlik oluşturma
• Bu yüzden NACE kodunuzun doğru olması ve işletmenizin gerçek faaliyetini yansıtması kritik önemdedir.

5. NACE Kodunu Güncellemek Mümkün mü?

Evet, işletmenizin faaliyet konusu değiştiyse veya yanlış bir NACE kodu verilmişse, bağlı olduğunuz ticaret odası, esnaf odası veya vergi dairesi aracılığıyla NACE kodunuzu güncelleyebilirsiniz. Bunun için resmi başvuru yapmanız ve yeni faaliyet alanınızı açıkça belirtmeniz gerekir.

Sonuç:  NACE kodu, işletmelerin resmi işlemlerde kullandığı en temel kimlik unsurlarından biridir. Bu kod, yalnızca işletmenin faaliyetini belirtmekle kalmaz; aynı zamanda iş güvenliği yükümlülüklerinden SGK prim oranlarına, teşviklere katılım şartlarından kamu ihalelerine kadar pek çok kritik süreci doğrudan etkiler.

Doğru NACE kodu, işletmenizin hem yasal risklerden korunmasını sağlar hem de büyüme ve destek fırsatlarından tam anlamıyla yararlanmasının önünü açar. Bu nedenle, işletmenizin NACE kodunu mutlaka kontrol etmeli, faaliyet değişikliği durumunda güncelleme yapmayı unutmamalısınız.